|
Vinogradarstvo u Karlovcima
Karlovačko vino
Karlovačke berbe
Kosta Petrović
Glavna i jedina privredna grana većine karlovačkog stanovništva bila je kroz ceo 18 i veliki deo 19 veka vinogradarstvo. Egzistencija karlovačkog stanovništva oduvek je zavisila od toga da li će vinograd roditi, da li će vino biti na ceni i da li će se moći vino prodati. Pored vinogradarstva, bavilo se karlovačko stanovništvo i voćarstvom, no to je bila sporedna privredna grana. Zemljoradnja, sejanje žita i kukuruza bila je u karlovačkom ataru nepoznata. Kroz ceo 18 vek i prvu polovinu 19 veka nije orano ni jedno karlovačko polje. Karlovačka polja bila su zasađena vinovom lozom i voćem, a sva ostala polja bili su pašnjaci i livade.
Prema izveštaju komunitetskog inspektora majora Esterrajhera bila su 1780. karlovačka polja zasađena ovim kulturama:
- vinogradima 2,391 jutro
- livadama 4,861 jutro
- voćnjacima 1,085 jutara
- šumama 1,328 jutara.
godine 1800. ima:
- 2,317 jutara i 1,500 hvati vinograda
- 548 jutara i 875 hvati voćnjaka
godine 1813. bilo je:
- 2,595 jutara vinograda
- 497 jutara voćnjaka
Od tog doba površina zemljišta zasađena vinogradima postepeno se povećava, tako da je pred filokseru 1882. godine površina zasađena vinovom lozom iznosila 2,982 jutra i 1,492 hvata.
Karlovački vinogradi i karlovačko vino
 Manje više u svima karlovačkim poljima ima zasađenih vinograda, no ipak se za sađenje vinograda biraju prvenstveno zemljišta koja imaju dobru ekspoziciju. U poljima koja leže pored Dunava svi položaji zemljišta dobri su za sađenje vinove loze, na svima položajima, bilo da su okrenuti severu, istoku, zapadu ili jugu, grožđe potpuno sazre i vina su odličnog kvaliteta. Ipak sa južne strane brežuljaka tzv. čelopeci u Rovinama, Ćušilovu, Krivcu, Kuvalovu, Remetici, Mateju i Karašu daju najslađe grožđe i vino najboljeg kvaliteta. To su najbogatija, a ujedno najtoplija i najvažnija karlovačka vinogradarska polja. Površina dunavske vode odličan je reflektor, te velik deo sunčanih zrakova, pa prema tome i toplotne energije, reflektuje na polja okrenuta Dunavu. Ova reflektovana svetlost i toplota lokalno vrlo jako utiče na vegetaciju i zrenje plodova, tako da voće i grožđe, koje je zasađeno na bržuljcima pored Dunava, cveta i dozreva od pet do osam dana ranije nego voće i grožđe zasađeno po južnim stranama, u Ešikovcu, Manastirištu, Kurjakovcu i drugim poljima.
Po jednoj proceni vinograda iz 1803. goodine bilo je te godine u karlovačkom ataru:
- vrlodobrih vinograda 763 jutara
- srednjih vinograda 1,208 jutara
- slabih 568 jutara.
Najbolji vinogradi su bili u Ćušilovu, Karašu, Mateju i Dobrilovcu. Ovi najbolji vinogradi davali su 1804. koja je bila slabija godina, 32 akova vina po jutru, srednji vinogradi su davali 24 akova vina, a slabi 12 akova.
Karlovčani su odvajkada bili odlični vinogradari. U jesen, posle berbe, zagrtali su svoje vinograde, što u to doba nije bio običaj ni u najčuvenijim vinogradarskim krajevima, u Baranji. Lozu nisu puštali visoko da tera, najviše dva šua. Na rezanje loze naročito su pazili i kao rezači bili su Karlovčani pravi majstori. Kod karlovačkih vinogradara važilo je pravilo da rod vinograda zavisi od dobrog orezivanja čokota. Na čokotu su ostavljali tri ili najviše četiri loze i na ovima samo po jedno zdravo oko. Pazili su da vinograd ne prerodi, pa je zato u karlovačkim vinogradima bilo mnogo čokoća starog pedeset pa i sto godina, koje je još odlično rodilo. Vinogradarski rad sastojao se iz ogrtanja, rezanja, tri kopanja, plevljenja, skrnjivanja i vezivanja. Vinograd se vezivao ševarom. pored čokoća nisu se zabadale tačke i to je bila velika mana, jer je grožđe često trulilo, ako je leto bilo vlažno, a to je sve uticalo na kvalitet samog vina. Sadilo se gotovo samo crno grožđe, jer je ono otpornije prema truležu nego belo. Belog grožđa pa i belog vina, bilo je vrlo malo. U popisu ostavnine mitropolita Jovana Đorđevića nalazimo da je bilo belog vina samo petina od sve količine. Sve ostalo vino bilo je crno i šiler.
U karlovačkim vinogradima sađen je priličan broj vrsta grožđa. Glavne vrste bile su skadarka i okruglica. Prota V. Konstatinović pominje kao crno grožđe: skadarku, zeleniku, voluar, čavčicu. mesan, šišulju, pandur, špiculju, okruglicu, šljivu grožđe, pertovsko grožđe, ranku, grašac i metlu grožđe. Kao belo grožđe pominje: slankamenku, radovinku, smederevku, skadarku, tamjaniku, drenak beli i crveni, ružicu i rumenku.
Osim crnog vina i šilera bio je čuven karlovački bermet (Raizischer Wermut), bermet kapljaš (Tropfwermut) i samotok (Ausbruch). Ausbruh Karlovački u 18. veku, osim u mitropolijskom dvoru, još nisu pravili. To saznajemo po jednom odgovoru Karlovčana dvorskom agentu Karlu Bujanoviću, koji je tražio ausbruh da podmiti neku uglednu bečku gospodu. karlovčani su mu odgovorili da se ausbruh, osim u mitropolijskom dvoru, u Karlovcima ne pravi (M. Kostić. Istorija Karlovaca. Letopis 302.85). Tek početkom 19 veka pominje se u Karlovcima, pored drugih vina, ausbruh i bermet kapljaš.
Karlovačko vino bilo je od davnina čuveno i cenjeno. Zahvaljujući tradicionalnom karlovačkom gostoprimstvu putnici koji su prolazili pored Karlovaca bili su čašćavani vinom i poneki od njih, opisujući predele kroz koje je prolazio, odao je hvalu i karlovačkom vinu. Najraniju belešku imamo iz doba kad su karlovci bili pod Turcima i to iz godine 1567. od jednog saputnika carskog izaslanika biskupa Antuna Vrančića. Otada se o karlovačkom vinu ređaju zapisi mnogobrojnih putnika koji su svratili u Karlovce i gostoljubljivi Karlovčani su ih častili a putnici su hvalili Karlovčane i karlovačko vino. I pod Turcima je vinogradarstvo bila važna privredna grana u Karlovcima. Za tursko doba plaćali su Karlovčani desetak od vina eminu u Petrovaradinu, a bilo je svega 746 motika vinograda. Oslobođenjem Karlovaca od Turaka dižu se naglo vinogradi i karlovačka se vina mnogo cene, upoređujući ih sa francuskim vinima i drže da karlovačka vina ni najmanje ne zaostaju za mađarskim i talijanskim vinima. Mita Petrović je hemijski analizirao karlovačka vina od pre filoksere i došao na osnovu tih analiza do zaključka da je karlovačko vino odlično i da je slično po kvalitetu francuskom vinu. U 18 veku, a osobito u prvoj polovini toga veka, nije se u Austriji nikakav posao mogao svršiti bez mita. Najviši činovnici primali su mito (diskreciju) i to bez ikakvog zazora i javno. Karlovački mitropoliti, da bi ubrzali rešenje svojih mnogobrojnih molbi kod visokih vlasti, vrlo su često visokoj gospodi kod dvorske kancelarije u ime diskrecije poklanjali veliki broj malih buradi crna vina, šilera i bermeta. Naročito je mitropolit Nenadović mnogo vina poklanjao visokoj bečkoj gospodi da izradi i pogura da se povoljno reši nekakva narodna stvar. Mnogo puta ispomagalo se i manastirskim vinom i šljivovicom, kad nije u svom podrumu imao boljih vina. Najviše se ispomagao rakovačkom salaksijom, koja je u to doba mnogo cenjena. I mitropolit Vićentije Jovanović Vidak slao je mnogu burencad finih karlovačkih vina bečkoj gospodi. Naišao sam i na zahvalnice. Tako se Furst Kaunitz von Rittberg zahvaljuje mitropolitu na pažnji i na poslana dva akova bermeta i nekoliko akova drugih vina. Poznato je iz pisama Dositejevih, da je Dositej visoko cenio karlovačko vino i bio vrlo veseo kad bi mu njegovi karlovački prijatelji poslali na poklon po akov bermeta ili crna vina. Ovi i drugi mnogobrojni pokloni Karlovčana raznosili su slavu karlovačkog vina i za karlovačko vino znalo se u čitavoj Evropi.
(Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu, 1940) |
