|
Uvod u povest Karlovaca
Kosta Petrović
Sremski Karlovci i njhova polja leže pored Dunava i bili su u praistorijsko i istorijsko doba putanja kojom su se selili različiti narodi sa istoka i zapada Evrope na Balkansko poluostrvo, a odatle u Malu Aziju i obratno.
|
|
|
Stara razglednica Sremskih Karlovaca |
|
Mihaljčeva šuma i Laka staza, Karaš i Selište poznata su praistorijska naselja, a ujedno i radionice oruđa gotovo iz svih epoha mlađeg kamenog i bronzanog doba, a sa nešto manje ostataka i iz gvozdenog doba.
Praistorijski čovek bavio se u karlovačkim poljima ribolovom, lovom na divljač, stočarstvom a u malom obimu i zemljoradnjom, kao što potvrđuju koštane udice, budaci od jelenskih rogova, životinjske lopatice, kameni batovi, dleta i kremeni noževi nađeni na Lakoj stazi i Selištu.
Najviše arheoloških predmeta ostavili su Rimljani, koji su početkom naše ere konačno zauzeli Srem, kolonizovali ga, utvridili granicu kulama stražarnicama i tvrđavicama, a pored Dunava, od Zemuna do Osijeka, izgradili put popločan opekama. U Karlovcima su, više zgrade današnjeg Gradskog narodnog odbora (Magistrata), sagradili tvrđavicu, koju su Huni razorili. Kad god se odroni pokakav lesni sloj brega sa nekadašnje rimske tvrđavice, redovno se ukaže rimska grobnica sa ljudskim kostima i zagrobnim darovima. Ovakvih grobnica nalazimo i u karlovačkim poljima (Mateju i Remetici), gde su rimski veterani imali i obrađivali svoje posede, gde su umirali i bili sahranjeni.
Za vreme Seobe naroda, obično su se u sporazumu sa Istočnorimskim carstvom zadržavali razni germanski narodi u Sremu i na severnim granicama države duže ili kraće vreme, da je brane od napada drugih naroda. Od tih germanskih naroda ostavili su Gepidi u karlovačkom polju Rovinama svoje groblje. U jednom grobu nađena je pozlaćena srebrna fibula.
Sredinom sedmog veka naseljavaju se u Panoniji Avari i Sloveni, no uskoro Franci uništavaju avarsku državu. Posle FranakaSremom vladaju: Bugari, Vizantinci i Mađari. U XII veku Sremom su konačno zavladali Mađari. Na ruševinama karlovačke rimske tvrđave podigli su tvrđavu Karom, podelili su Srem na spahiluke i uveli feudalni sistem.
Kada je 1282, srpski kralj Dragutin predao presto bratu Milutinu, dobio je od svoga šuraka mađarskog kralja Ladislava na upravu Srem, Mačvu sa Beogradom, Soli i Usoru. Tim je oblastima upravljao od 1284, do 1316, pod imenom "sremskog kralja". Narodna tradicija, koju je zabeležio Jovan Rajić, a po njemu i drugi (Ilija Okruglić Sremac), kaže da je kralj Dragutin imao svoje dvore na Kraljevom bregu u karlovačkom polju i da je u polju Mateju sagradio česmu i peštaru u kojoj je kao isposnik proveo poslednje dane svoga života.
Prema ugovoru u Tati (1403) despot Stevan Lazarević dobio je od mađarskog kralja Žigmunda neke posede u Sremu i gradove Kupnik (Kupinovo), Zemun, Slankamen i Mitrovicu, koje je posede kasnije uživao i despot Đurađ Branković. Za vreme sremskih despota, unuka Đurđa Brankovića, Zmaj Ognjenog Vuka, despota Đorđa i Jovana, Majke Angeline, despotice Jelene i njenog drugog muža despota Ivaniša Berislavića, podignuti su u Fruškoj gori manastiri Opovo, Šišatovac i Krušedol. Istoričar K. Jiriček piše da je Srem u to vreme bio potpuno posrbljen.
Godine 1521. zauzeo je sultan Sulejman Beograd i Šabac, a njegov vojskovođa Balibeg pređe preko Save, zauzme i razori despotski grad Kupnik i karlovačku tvrđavu Karom.
Karlovačko stanovništvo pojačano je naseljenicima iz drugih srpskih naselja i brzo se snašlo u novim prilikama. Stupilo je u službu turske vojske, održavalo je most na Dunavu kod Petrovaradina u ispravnom stanju i donosilo građu za topove na Petrovaradinskoj tvrđavi. Razni carski izaslanici koji su tokom XVI i XVII veka putovali lađom iz Beča u Carigrad pored Karlovaca, zabeležili su u svojim putopisima da su karlovački vinogradi lepo obrađeni, da je vino odličnog kvaliteta. Nadalje, da su stanovnici u Karlovcima Srbi i da u varoši postoje tri pravoslavne crkve, a 1632, da je pored Saborne crkve postojao ženski manastir.
Godine 1683, bili su Turci pod Bečom potučeni i car Leopold I nastavi sa saveznicima rat. Carska vojska zauzme 1687. godine Karlovce, a 1689. Skoplje, Peć i Prizren. Posle uspeha carske vojske na bojnom polju, ređali su se neuspesi. Carska vojska morala se povlačiti, a sa njome i patrijarh Arsenije III sa mnogimnarodom koji se digao na oružje. Tek oko Budima, Sentandreje i Komorana zaustavio se patrijarh sa izbeglim narodom. Rat se nastavio i posle pobeda carske vojske kod Slankamena i Sente, gde su učestvovale i srpske čete pod vojvodom Monasterlijom, sastavljene od izbeglog naroda, pristale su ratujuće stranke da se rat završi i odredile da se u Karlovcima sklopi mir. Na kraju Karlovaca sagrađena je od dasaka dvorana za konferencije i koš četiri dvorane za posrednike i zaćene stranke. Tu je 26. januara 1699. goodine potpisan čuveni Karlovački mir i na tom mestu sagrađena je oko 1710. godine, od skupljenih darova, Kapela mira.
|
