|
vojvodina.com
arhiva
|
UČITELJICA ROŽA MOLNAR U ULOZI POMOĆNIKA ŽUPNIKA
Nežno opelo na severu Banata
U severnobanatskim mestima Banatskom Aranđelovu, Majdanu i Rabeu pokojnicima rimokatoličke veroispovesti je odlazak u zagrobni svet možda nešto lakši. Jer, na ispraćaju na večni počinak, do večne kuće, već dve godine opela služi mlada učiteljica Roža Molnar, pomoćnik župnika u rimokatoličkoj crkvi Svetog Antuna u Banatskom Aranđelovu. Ona uz to obavlja i sve druge verske obrede, koje joj dozvoljavaju crkveni kanoni.
Jedinstven je slučaj u Vojvodini da se na takvoj dužnosti nalazi žena, a Roža Molnar se u njoj našla kada je pre dve godine župnik Jožef Bogdan iz Vrbice, koji je pokrivao i područje Banatskog Aranđelova, Majdana i Rabea, dobio nameštenje u Novi Kneževac. Kako župniku pripada prilično velik teren od desetak naselja na severu Banata koji je teško »pokriti«, Bogdan je zatražio od biskupa banatskog, gospodina Lasla Hužvara, da Roža Molnar dobije status pomoćnika župnika. I odobrenje je došlo. Tako sada na području Rimokatoličkog župnog ureda u Banatskom Aranđelovu Roža drži službu u crkvi Svetog Antuna i obližnjim mestima, sahranjuje i venčava, vodi neophodne evidencije u crkvenim knjigama i uobičajenu komunikaciju sa vernicima.
„U početku kada sam počela da obavljam službu kao pomoćnik župnika meštani su to teško prihvatili”, priča gospođica Roža Molnar. „Nije bilo lako ni meni ni njima. Vernici su sa velikom dozom neverice iščekivali da li ću moći da obavljam službu u crkvi i crkvene obrede. Nisam smela da ih izneverim. Trudila sam se da nešto iz obreda slučajno ne izostane, da se ne oseti nedostatak župnika. Vreme je činilo svoje i sada je moje službovanje postalo sasvim ubičajeno i normalno”.
Roža je rodom iz Rabea, sela na tromeđi naše zemlje sa Mađarskom i Rumunijom, u kojem žive uglavnom Mađari. Pedagošku akademiju završila je u Subotici i stalno je zaposlena u Osnovnoj školi u Banatskom Aranđelovu kao nastavnik razredne nastave. Po završetku Pedagoške akademije jedno je vreme radila kao nastavnik mađarskog, kao jezika društvene sredine, a zatim tri godine u Novom Kneževcu u specijalnom odeljenju sa nastavom na mađarskom. Sada drži kombinovano odeljenje na mađarskom jeziku u kome su đaci prvog i trećeg razreda, a uz to još predaje i veronauku u okviru redovne nastave u osnovnoj školi i u crkvi.
Još dok u školske klupe kod nas nije vraćena nastava veronauke, Roža je od 1989. do 1993. godine vanredno studirala za nastavnika veronauke na Višoj teološkoj školi u Segedinu, sve kako bi mogla predavati veronauku u osnovnoj školi. Zbog veoma slabih autobuskih veza, iz Rabea je na predavanja i ispite u Segedin putovala biciklom! Od Rabea do graničnog prelaza Đala najbliže je lokalnim putevima kroz njive, a dalje asfaltnom džadom preko Uj Sentivana, Deske i Siriga, do odredišta u Segedinu. U jednom pravcu trebalo je prevaljivati preko 20 kilometara, a posle predavanja ili ispita, opet istom maršutom i istim prevoznim sredstvom nazad.
„Dok se pre pet godina nisam preselila u parohijski dom rimokatoličke crkve Svetog Antuna, dugo sam i od Rabea do Banatskog Aranđelova putovala biciklom”, kaže Roža Molnar. „U školi odrađujem puno radno vreme. Uspevam da uskladim obaveze prema školi i crkvi, jer za to imam i puno razumevanja od pretpostavljenih u obe institucije, kao i od vernika”.
Nastava veronauke, koju Roža Molnar drži u školama u Banatskom Aranđelovu i Majdanu, honorarni je posao koji finansira Ministarstvo prosvete Srbije, a stiže ona da obavlja i svetovni posao u Rimokatoličkom župnom uredu i crkvi Svetog Antuna. „Nije mi teško, jer volim ovo što radim”, navodi Roža.
U ovdašnjim selima preovlađuje staračko stanovništvo, pa je i razumljivo što učiteljica u ulozi pomoćnika župnika češće mora da oblači crnu pelerinu i služi opela, jer, nažalost, mnogo je više sahrana, nego venčanja i krštenja. Za redovne mise u crkvi i druge obrede Roža oblači belu ili ljubičastu pelerinu.
„Venčanja i krštenja mogu samostalno da obavljam, ali sve ih je manje zbog toga što mladi odlaze sa sela. U Banatskom Aranđelovu ove godine bilo je samo jedno venčanje u crkvi i dva krštenja, a katkad prođe godina da u rimokatoličkoj crkvi Svetog Antuna ne bude ni jedno venčanje. Ove godine u našoj crkvi venčali su se samo Anamarija Molnar iz Banatskog Aranđelova i Andor Barna iz Subotice. Mladi odlaze iz ovdašnjih sela, pa se venčavaju negde drugde, ili se uopšte ne venčavaju. Znatno se smanjuje i broj đaka u školskim klupama. U kombinovanom odeljenju na mađarskom jeziku, kojem držim nastavu, svega je devet učenika, šestoro u prvom i troje u trećem razredu. Iako je teže raditi u takvim kombinovanim odeljenjima, zbog malog broja đaka svakom se detetu može posvetiti dovoljno pažnje”, priča nam Roža.
I ona je, poput drugih mladih sa sela, mogla nakon školovanja ostati u Subotici, otići da živi u nekoj drugoj našoj varoši, ili se opredeliti da u obližnjem Segedinu takođe predaje veronauku. Međutim, zov zavičaja je preovladao.
„Odlučila sam da se vratim posle školovanja, jer sam osećala da ima potrebe da živim sa ljudima među kojima sam odrasla, da osete da ne ostaju sami”, kaže Roža Molnar. „Kada sam se odlučila da posle Pedagoške akademije studiram i teologiju, još nije bilo u izgledu povratak veronauke u škole. LJudi su u komunističko vreme dugo živeli između dve vatre, dok nisu uvideli da nesmetano mogu da idu u crkvu i iskazuju svoja verska osećanja. Mladi i ljudi iz srednje generacije sada slobodno dolaze u crkvu, a deca se opredeljuju za veronauku. Za to nema nikakvih prepreka”.
|
|
|
SVETINJA NA OBRONCIMA JEDINE VOJVOĐANSKE PLANINE
Stradanja i uzdizanja manastira Mesić
Najstarije predanje kaže da su manastir, u prvoj polovini 11. veka, sagradili učenici svetih Ćirila i Metodija, koji su 1030. godine, naredbom ugarskog kralja Stefana Prvog, bili proterani iz severozapadnih delova Rumunije. Drugo predanje kaže da je manastir osnovao hilendarski monah Arsenije Bogdanović – Sremac, i to 1225. godine, kada ga je sv. Sava i postavio za igumana ove svetinje.
Kada se neupućenima predstavlja istočna južnobanatska varošica, ili kako njegovi stanovnici vole da kažu, grad Vršac, uvek se koriste tri znaka prepoznavanja. Kula, vinogradi i manastir Mesić. Naizgled tri različita, ali po jednom, ista obeležja - ne zna im se godina nastanka. Vreme izgradnje Kule ne može se ni približno odrediti, a još manje se zna o rimskom utvrđenju na čijim je temeljima podignuta. Za sakrivanje, pak, neznanja o vremenu nastajanja vinograda na obroncima vršačkog gorja koristi se konstatacija - od Dačana i Rimljana do naših dana ovde se uzgaja vinova loza – iako postoji zapis da je 1494. godine dvor ugarskog kralja Ladislava Drugog kupio bure vršačkog vina.
Nema pouzdanih podataka ni o izgradnji manastira Mesić, na ulazu u istoimeno selo, ukotvljeno podno jedinih vojvođanskih planina. Zna se da je jedan od najstarijih manastira u Banatu, ali o samom postanku ove svetinje postoji više verzija. Najstarije predanje kaže da su ga, u prvoj polovini 11. veka, sagradili učenici svetih Ćirila i Metodija, koji su 1030. godine, naredbom ugarskog kralja Stefana Prvog, bili proterani iz severozapadnih delova Rumunije. Oni su po pomenutim delovima Ugarske širili Jevanđelje i imali svoj Sveto Pretečev manastir u mestu Morisena – današnji Čanad. Proterani, došli su do obronaka Karpata i tu sagradili novi manastir posvećen rođenju sv. Jovana Krstitelja.
Drugo predanje kaže da je manastir osnovao hilendarski monah Arsenije Bogdanović – Sremac, i to 1225. godine, kada ga je sv. Sava i postavio za igumana ove svetinje. Kasnije, posle smrti sv. Save, sv. Arsenije je postao drugi arhiepiskop srpski.
Poznate činjenice govore da je manastir Mesić u doba Turaka bio mnogo puta paljen i rušen i da su ga krajem 15. i početkom 16. veka obnovili despot Jovan Branković i njegova majka Angelina, koji su u to vreme na ovim prostorima imali posede. Zbog učinjenog smatraju se ktitorima manastira.
Prvi pisani dokument, koji pominje manastir Mesić, je katastih Pećke patrijaršije iz 1660. i 1666. godine. To je vreme velikih migracija srpskog naroda u ove krajeve i osnivanja prvih srpskih manastira na teritoriji južne Ugarske tokom 15. i 16. veka. Iz ovog dokumenta se saznaje da je Mesić bio rezidencija vršačkih episkopa u vreme odmah nakon velike seobe, kada je privilegijama austrijskog cara Leopolda Prvog potvrđeno postavljanje Spiridona Stibice za vršačkog vladiku.
Početkom 18. veka manastir je ponovo stradao, sada u vihoru rata između Austrije i Turske, i bio je dosta oštećen. Potom je krušedolski monah Mojsej Stefanović potražio pomoć od ruske carice Jelisavete Petrovne i dobijenim sredstvima obnovio crkvu. Znajući i poštujući prave vrednosti pravoslavlja i želeći da očuva stari vizantijski lik crkve, koja prema nalazima stručnjaka pripada raškoj školi, najstarijoj u našoj crkvenoj arhitekturi, našao je majstore – zografe, čuvare tradicije vizantijskog freskopisanja. Zvali su se Petar, Andrej i Jovan. Završili su freskopis 1743. godine, u postvizantijskom stilu, što daje posebnu vrednost ovoj crkvi. Međutim, krajem 18. veka, crkva je ponovo obnovljena, po nacrtu nemačkog arhitekte Antona Blobergera. Tom prilikom izvršena je barokizacija crkve i, između ostalog, dograđen je barokni zvonik sa pripratom i postavljen je barokni ikonostas.
Kasnije su freske u postvizantijskom stilu bile pokrivene sa dva sloja maltera, preko kojeg su mestimično oslikane scene iz Jevanđelja u baroknom stilu, a kupole, karakteristične za vizantijski, bile su pokrivene krovom u moravskom arhitektonskom stilu. To je bilo učinjeno da bi se prikrila izrazito pravoslavna obeležja manastira, jer je ovim krajevima dominirala katolička vera. Godine 1847, pokraj ostataka starog, sagrađen je novi konak manastira, a 1892. godine ove je krajeve pogodio zemljotres u kojem je najviše oštećenja u manastirskom kompleksu pretrpela sama crkva.
I posle Drugog svetskog rata, 1947. i 1971. godine, manastir je takođe restauriran. Koliko je bilo moguće, crkvi je vraćeno je prvobitno stanje - vizantijski izgled. U to vreme na krovu crkve pronađeno je jedno rukopisno Jevanđelje iz 16. veka, koje svedoči o postojanju monaške škole pri manastiru u ranijim vekovima. Ono govori da su se monasi bavili prepisivanjem sveštenih knjiga. Takođe, nakon što je vekovima bio muški, manastir Mesić je 1952. godine postao ženski.
U crkvi manastira Mesić nalazi se čudotvorna ikona presvete Bogorodice, kopija čuvene čudotvorne Bogorodičine ikone, Dostojno jest, sa Svete gore Atonske, pred kojom se u 10. veku, u vreme Patrijarha carigradskog Nikole Hrisoverga (983-996), desilo čudo. Predanje kaže da je pred njom arhanđeo Gavril otpevao do tada nepoznatu pesmu Bogorodici, Dostojno jest, koja je potom ušla u redovnu bogoslužbenu upotrebu u pravoslavnoj crkvi. Mesićka kopija potiče iz 1803. godine i takođe ima čudotvorno dejstvo, jer prema svedočenju ljudi koji su se pred njom sa verom molili, Bogorodica pomaže u onome što je za spasenje njihovih duša.
U bogatoj riznici manastira čuva se više vrednih rukopisnih i štampanih knjiga, kao i niz slika poznatih slikara, Jovana Popovića iz Opova (Portret J. J. Šakabente), Johana Tobiasa Kaerglinga, Arsenija Petrovića, Pavela Đurkovića i drugih manje poznatih autora.
Većina Vrščana koristi svaki lepši vikend da sa porodicama obiđe manastir Mesić, pomoli se Bogorodici i upali sveću, a zatim, daleko od gradske vreve, u hladu stoletnog oraha provede nekoliko mirnih trenutaka.
|
|
vrh strane
|
|