NOVI POZIVI ZA UKRUPNJAVANJE AUTONOMISTIČKOG BLOKA SA KRATKIM EHOOM

Vodeće vojvođanske stranke ne mare

Uz međustranačke sukobe unutar takozvanog vojvođanskog bloka i deobe partija, koje su obeležile vojvođansku poltičku scenu protekle godine, i inicijative za okupljanje vojvođanskih autonomističkih stranaka postale su deo ovdašnjeg političkog folklora. Tako, paralelno s umnožavanjem političkih organizacija s prefikosom “vojvođanski”, građani Pokrajine ponovo slušaju najave o stvaranju jedinstvenog autonomističkog bloka koji bi trebalo da iznese proces redefinisanja ustavnopravnog položaja Vojvodine i u 2005-oj, koja se najavljuje kao godina ustavnih promena.
Politička realnost, međutim, takvim inicijativama nikako ne ide u prilog. Posle neuspelog pokušaja autonomističkih stranaka objedinjenih 2001. godine pod kapom Vojvođanskog saveza da se na političkoj sceni Srbije nametnu kao relevantna opcija u procesu društvenih i očekivanih ustavnih promena, a zbog promene političke elite u Beogradu decembra 2003. godine, delovanje regionalista u Vojvodini prilično je marginalizovano. Istovremeno, pozivi za ukrupnjavanje političke scene dolaze uglavnom iz partija koje među biračima u Pokrajini nisu izgradile ama baš nikakvu prepoznatljivost. Poslednje inicijative za grupisanje autonomista stigle su ovih dana, i to gotovo istovremeno, iz dva politička tabora. Na jednoj strani su Unija socijalista Vojvodine, Vojvođanska unija i Socijaldemokratska Vojvodina, inače većinom članice koalicije “Zajedno za Vojvodinu”, koja na pokrajinskom nivou deli vlast sa Tadićevim demokratama i Pokretom snaga Srbije. Na drugoj strani su, pak, partije koje su ostale bez mandata u pokrajinskom paralemntu na poslednjim izborima ili pak osnovane posle tih izbora, okupljene oko Reformista Vojvodine, a to su Vojvođanski pokret, Vojvođanski građanski pokret, Koalicija Vojvodina, Autonomni pokret Vojvodine i najnovija stranka na političkom nebu Pokrajine Evropska snaga Vojvodina. I dok zagovornici prve inicijative apeluju na ujedinjavanje partija socijaldemokratske orijentacije radi suprotstavljanja tendencijama “opasnog skretanja političke scene udesno”, iz drugog bloka partija za cilj postavljaju borbu za uspostavljanje adekvatnog stausa Pokrajine u novom ustavu.
S druge strane, pak, stranke koje su nekad činile okosnicu Vojvođanskog saveza, Liga socijaldemokrata Vojvodine i Savez vojvođanskih Mađara, trenutno ne razmišljaju o obnavljanu savezništva sa nekadašnjim partnerima iz Reformista Vojvodine i Koalicije Vojvodina. I dok se SVM, koji je prvi istupio iz Vojvođanskog saveza, pred jesenje izbore odlučio za partnerstvo sa Demokratskom strankom, u LSV-u smatraju da je koalicija “Zajedno za Vojvodinu” trenutno jedina realna autonomistička snaga na političkoj sceni Pokrajine.
U izjavi “Dnevniku” funkcioner Lige Aleksandar Kravić kaže da mu nisu jasni pokušaji pojedinih stranaka, za koje, kako je naveo, “nije izvesno imaju li uopšte članstvo i stranačku infrastruktru”, da se promovišu kao nosioci regionalističkih projekata. Kravić je ocenio i da izborna koalicija “Zajedno za Vojvodinu”, u kojoj je uz LSV još nekolicina vojvođanskih stranaka zajednički nastupila na prethodnim lokalnim i pokrajinskim izborima, zapravo predstavlja “jedini legitimni autonomsitički blok u Pokrajini”.
- Ne vidim razloga da se vezujemo za stranke među kojima su na primer Reformisti Vojvodine i Koalicija Vojvodina, sa kojima smo u prethodnom periodu imali grube nesporazume. Lider reformista Miodrag Isakov napadima na LSV napravio je neopisivu štetu ne samo svojoj stranci, nego i nama, a sad se povukao sa liderske pozicije, kao svako ko zabrlja, pa pobegne. Uz to, nemam ni predstavu o tome koliko te stranke uopšte imaju nekog članstva i da li imaju infrastrukturu, da bismo uopšte imali razloga za bilo kave razgvore o nekom zajedničkom delovanju. Zato nema razloga da se LSV i “Zajedno za Vojvodinu” u ovom trenutku vezuju za takve stranke - rekao je Kravić.
Dodao je da blok stranaka okupljenih u koaliciji “Zajedno za Vojvodinu” ima realan potencijal da deluje u pravcu ostvarivanja pune autonomije Vojvodine, “koliko je to moguće u postojećim okolnostima, kad se sve rešava u Beogradu”.
B. D. Savić

Bljesnulo barokno zdanje

Zgrada bivše LJubljanske banke, sada Zeppter, na uglu ulica Svetozara Miletića, nekada Lebarske, i Grčkoškolske, bljesnula je punim sjajem. Nakon višegodišnjeg čekanja, poznata plavo-bela fasada je renovirana, dekorativno osvetljenje je postavljeno, ostalo je još da se uredi enterijer i da se Zeppter banka useli i počne da radi, čime će se nastaviti osnovna i izvorna namena objekta.
Reprezentativna zgrada izgrađena je 1896. godine za potrebe finansijskog poslovanja Centralnog kreditnog zavoda i stanovanja. Osnivači su bili znameniti Novosađani, između ostalih Lazar Dunđerski, LJuba Stefanović i Miloš Dimitrijević, a ovaj ambiciozni projekat koštao je 70.000 kruna.
Zgrade je izgrađena u stilu eklekticizma sa snažnim uporištem u baroku, što je bilo svojstveno kraju 19. veka. Prvobitan izgled ove građevine koju je projektovao bečki arhitekta Franc Voruda, promenjen je kada je 1921. godine dozidan ceo drugi sprat.
Osnova objekta je u obliku latiničnog slova L, a na vrhu ugaonog dela zgrade nalazi se dominantna kupola. Kao i svaka kupola koja simboliše nebo i Boga, u obliku kruga to jest lopte kao savršenog oblika, i ova ima svetlarnik, odnosno lanternu koja predstavlja povezanost sa nebesima. Na samom temenu te lanterne nalazi se jedna od najlepših slobodnostojećih skulptura grada, koja predstavlja grčkog boga trgovine Hermesa, a rimskog Merkura. Autor bronzane skulpture Đorđe Jovanović, prikazao je boga trgovine u snažnom pokretu sa osnovnim atributima - krilatim cipelama, putnim šeširom i kaducijem, štapom obavijenim zmijama, u levoj ruci.
Ulična fasada je, po dokumentaciji Zavoda za zaštitu spomenika kulture, zadržala autentičani izgled, ali je bila prilično zapuštena. Oštećenja su se videla na svim fasadnim elementima, malterskim površinama i dekoraciji.
Kako je ova bogato dekorisana zgrada zbog arhitektonsko-urbanističkih, kulturno-istorijskih i likovnih vrednosti, proglašena za nepokretno kulturno dobro, odnosno spomenik kulture i kako je evidentirana kao vredan objekat od značaja za zaštitu graditeljskog nasleđa, svaka intervencija na njoj zahteva konsultaciju sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture. Tako je i izvođač radova “European investment” D.O.O iz Beograda dobio uslove od Zavoda i ispunio ih do poslednje stavke, što u poslednje vreme investitori i izvođači radova retko čine.
Da bi se renovirala ova vredna zgrada kao deo Starog gradskog jezgra Novog Sada bitno je bilo u startu sačuvati sve izvorne vrednosti, arhitektonsku kompoziciju i likovni izraz. Ne samo da je očuvan prvobitni izgled, već se vodilo računa o detaljima, te su prozori dekorisani peskiranom biljnom ornamentikom. Noćno osvetljenje još više ističe njenu grandioznost i lepotu.
A. Vidanović

AKCIJA „DNEVNIKA” – KO ĆE DOĆI NA EXIT 05?

„Beastie Boys’’ su idealni

List „Dnevnik”, uz saglasnot Exit tima, istražuje koga biste voleli da vidite i čujete na festivalu „Exit 05”, koji će se održati na Petrovaradinskoj tvrđavi, od 7. do 10. jula. Tokom narednih meseci, na stranicama „Novosadske hronike” objavljivaćemo spisak stranih muzičkih imena, koja su sledećeg leta na svetskim turnejama i koja bi, ako nam se posreći, mogla da budu potencijalni gosti Novog Sada. Dovođenje bilo koga sa spiska je neizvesno, ali ako se vaše želje poklope s mogućnostima organizatora postoji šansa da i ove godine dobijemo festival po ukusu domaće publike.
Podsećamo da smo sličnu akciju organizovali i pred prošlogodišnji festival, što se ispostavilo kao dobar potez, jer su čitaoci „Dnevnika” najviše glasova dali za rok ikonu Igi Popa i elektronsko čudo „Massive Attack”. Ispostavilo se da su ova dva muzička brenda i zasvirala na Tvrđavi, što je bio nezaboravan spektakl.
Čitaoci „Dnevnika” mogu da glasaju svakog radnog dana od 14 do 15 sati i od 17 do 18 časova na broj telefona 528 - 765 ili na mejl redakcije: nshronika@dnevnik.co.yu; uz glas je potrebno i objašnjenje zašto želite da čujete baš tu svetsku zvezdu. Očekujemo i vaše predloge muzičara, koji nisu na spisku, kako bi se formirao stav većine. Naglašavamo da Exit tim nije kontaktirao nijedno od muzičkih imena sa spiska, već su izvođači predlog novinara „Novosadske hronike” za koje smo saznali da planiraju turneje tokom ove godine ili da ih je moguće dovući na Tvrđavu.
Glasovi za dva barda planetarne muzike Nick Cave, Tom NJaits i dalje stižu. Za mega bendove poput matorih „Rolling Stones” i neprevaziđenih „Red Hot Chilli Peppers” su mali izgledi da dođu na festival, jer za takve veličine novosadska Tvrđava je mali prostor. Bolje bi bilo da oni naprave solo koncert, što bi bila prava uvertira za predstojeći Exit. Nije nepoznanica da najbolji beli reperi okupljeni oko imena ’’Beastie Boys’’ ovde imaju gomilu fanova, pa ne čudi što za njih stiže sve više glasova. Čitaoci napominju da ko je imao priliku da ih vidi uživo zna kakve bogate koncerte drže, ovi sad već veterani. Što se tiče elektronske muzike, osim brda glasova za „Prodigy”, počeli su da se bude i poštovaoci „Fat Boy Slima”. Zanimljivo je da neki predlažu i dolazak benda „Coldplay”, koji sviraju malo mirniju muziku, a to je za neke čitaoce idealna podloga za romantične vrele dane.
Na spisku se nalaze: Fat Boy Slim, Beastie Boys, Offspring, Moby, White Stripes, Franz Ferdinand, Pet Shop Boys, Prodigy, Ramstein, Black Eyed Peas, Audioslave, Kings of Leon, Chicks on Speed, Radiohead, The Cure, Robert Plant, B 52’s, Korn, Mighty Mighty Bosstones, New Order, The Cardigans, Coldplay, Primal Scream, Paul Weller, Beck, Foo Fighters, The Strokes, Underworld, Morrissey, Kraftwerk, Groove Armada, Ibrahim Ferrer, Nick Cave, Tom Waits.
Spisak sigurno nije konačan i zato očekujemo vaše predloge, sugestije, saznanja i želje. Pripreme za Exit 05 su u toku, a to potvrđuje svakodnevni kontakt organizatora festivala sa medijskom kućom MTV. Podsećamo da je MTV prošle godine boravio u Novom Sadu i prvi put napravio film o novosadskom festivalu, pa je logično da se očekuje nastavak saradnje dva uspešna brenda.
D. Ig.

STRATEŠKI PRAVCI TURISTIČKOG RAZVOJA U BAČU

Nedostatak pretvorili u prednost

BAČ: Turistička privreda je velika razvojna šansa opštine Bač, jer postoje brojne mogućnosti, kako je istakao predsednik Opštine Tomislav Bogunović, pre svih potencijal Dunava, nekoliko velikih jezera, reka, brojne bare i močvare uz veliko bogatstvo ribom i ostalom florom i faunom, ali su za sada nedovoljno iskorišćene.
Šume sa bogatim fondom divljači su veliki potencijal za lovni turizam, koji ima korene u za sada lovištima zatvorenog tipa. Po Bogunovićevim rečima, oni treba da dožive transformaciju, a postojeće kapacitete hotela i motela treba znatno povećati. Velika šansa turističke ponude postoji u istorijskom nasleđu, posebno je atraktivna srednjovekovna tvrđava, na kojoj je započela adaptacija i renoviranje, najpre na ulaznoj kapiji, takozvanom Bačkom šiljku. Tu je i franjevački samostan, manastir Bođani, tursko kupatilo, Stari grad u Baču, ali i crkva Svetog Antuna u Vranjaku.
- Ulazak u Evropu eliminisaće hendikep pogranične opštine, privatizacija će dati prednosti malim i srednjim preduzećima nad glomaznim poljoprivrednim kombinatima i industrijskim gigantima, a jačanje lokalne vlasti vratiće neke resurse u funkciju razvoja opštine. Ako je sve ovo moguće, a jeste, opština Bač već u narednim srednjoročnim periodima zauzeće visoko mesto u rangu razvijenosti opština na republičkom nivou - rekao je predsednik Bogunović.
U skladu sa planovima razvoja opštine, načelnica opštinske uprave Darija Šajin najavila je realizaciju projekta otvaranja malograničnog prelaza Bač - Vukovar, čije se pripreme privode kraju, te će najverovatnije biti otvoren krajem marta ili početkom aprila ove godine u tom mestu. Salaši u opštini Bač u području uz granični prelaz i Dunav, koji nemaju struju od 1991. godine, dobili su je pre nekoliko dana. Skela, koja od tada ne saobraća a povezivala je Bač i Vukovar ponovo je počela da saobraća. Na njoj je uspostavljena i struja, kao i na prilazima malograničnom prelazu. Otvaranjem prelaza pokrenuće se ponovo privredna i turistička saradnja između Srbije i Crne Gore i Hrvatske, koja je u ovom delu bila veoma intenzivna u vreme do 1991. godine. Saradnja je intenzivirana kada je pre četiri godine pokrenut projekat elektrifikacije i otvaranje malograničnog prelaza i potpisan sporazum o prekograničnoj saradnji sa predstavnicima Hrvatske, Bosne i Hercegovine i Mađarske.
G. Umičević

SUBOTIČKA SINAGOGA U SVETSKOJ KULTURNOJ BAŠTINI, ALI...

Od lepote secesije do žalosnog propadanja

Subotička sinagoga po arhitektonskom rešenju spada u najlepše građevine subotičke secesije, ali njena lepota i značaj koji ima u kulturi ne samo jevrejske zajednice u ovom delu Vojvodine, nisu je zaštitili od posledica nemara epohe koja nije uvažavala ni njenu graditeljsku ni religijsku vrednost. A te posledice očituju se u žalosnom propadanju celokupnog zdanja starog čitavih sto godina, koje je upravo zbog njegove izuzetnosti Svetska organizacija za zaštitu spomenika kulture pre nekoliko godina stavila pod svoj nadzor, u nastojanju da spase ovaj biser graditeljske veštine.
Sagrađena je 1904, odnosno tada je dovršena, a gradnja je trajala gotovo četiri godine, od toga su dve bile posvećene unutrašnjem ukrašavanju i uređenju. NJeni tvorci bili su Marcel Komor i Deže Jakab, poznati arhitekti, graditelji i umetnici, rodonačelnici subotičke secesije.
Sinagoga subotičkih Jevreja donekle se razlikuje od klasičnih građevina te vrste. Pokrivena je petokupolnim krovom, ispod kojeg je centralni prostor oivičen sa osam stubova koji drže krov. Kupola je, osim po estetskoj privlačnosti, jedinstvena i po tehnologiji izrade, jer je tada prvi put primenjena monolitna armiranobetonska konstrukcija. U ovom hramu ističu se ukrasi, na fasadi i u unutrašnjosti, prvenstveno vitraži, koji, iako velikim delom oštećeni, i danas čuvaju svežinu i prozračnu lepotu umeća prošlih vremena.
Već decenijama se u ovom jevrejskom hramu ne čita Tora. Propadanje sinagoge, građevine retke arhitektonske lepote, traje praktično još od Drugog svetskog rata. Oslabljena jevrejska zajednica, posle stravičnog genocida kojem je bila izložena, nakon rata finansijski nije više mogla da brine o tom tada još uvek velelepnom zdanju, koje je svakako zahtevalo staranje. Ubrzo su u njemu prestale i verske ceremonije, a mesto molitve i obreda preneto je unutar prostorija Jevrejske opštine. Sinagoga je zatim predata opštini na čuvanje, koja očito nije bila dorasla tom zadatku, ili nije bila previše zainteresovana da brine o jednoj od niza crkava. U to vreme su, u euforiji izgradnje novog sveta, primat preuzimali domovi kulture, mostovi, putevi... Godinama prazan i bez funkcije, jevrejski hram je ubrzo, mnogo brže nego objekti u kojima se boravi i koji imaju svrhu, počeo ozbiljno da propada.
Prvo renoviranje usledilo je 1974. godine, mada sporadično, sa dugim periodima mirovanja. Uskoro se sinagogi dodeljuje nova funkcija. Pozorišni eksperiment LJubiše Ristića, koji je upravo u Subotici nastavio razvijanje ideje JU teatra - KPGT, idealnu pozornicu svog alternativnog pozorišnog izraza našao je upravo u sinagogi. Toj ideji je, međutim, morao biti žrtvovan koncept religijskog svetilišta, pa su klupe u kojima su vernici pratili bogosluženje povađene iz ležišta i sklonjene na stranu, kako bi se napravio prostor pozorišnim vernicima. Uvođenjem nekih drugih, blago rečeno vrlo profanih momenata i radnje u jevrejski hram, dovedena je u pitanje sakralnost objekta, čime je simbolički boginja Talija odnela pobedu nad jevrejskim bogom. Ta eksperimentalna faza je trajala nekoliko godina i nakon toga sinagogi je bilo potrebno najpre novo uređenje njene unutrašnjosti, da bi se tek potom moglo pristupiti restauraciji građevine.
Obnova sinagoge počinje tek poslednjih godina. Za rekonstrukciju je od Svetske organizacije za zaštitu spomenika dobijeno 30.000 dolara, a deo novca obezbeđen je i preko Svetske jevrejske organizacije. Formirana je, takođe, opštinska fondacija za obnovu sinagoge, ali osim sitnih popravki dosad nije znatnije renovirana. Nije pomoglo ni to što je «”Vorld monumnet voč”» tri puta zaredom subotičku sinagogu uvrstio među sto najugroženijih spomenika u svetu (na toj listi nalaze se i istorijski centar Prizrena i manastir Visoki Dečani sa Pećkom patrijaršijom, a od svetskih spomenika Dolina kraljeva u Egiptu, Kineski zid, arheološko nalazište Petra u Jordanu...).
Nadu daje činjenica da je raspisan tender za statički proračun za rekonstrukciju krova i zidova, odnosno za izradu projekta za rešenje spoljnjeg izgleda sinagoge. U narednoj godini očekuje se i novac od republike, čime bi se mogao restaurirati enterijer, pa bi ovaj prostor ponovo dobio svoju osnovnu funkciju. S obzirom na umetničku težinu ovog arhitektonskog dela, odgovornost onih koji brinu o ovakvim spomenicima kulturne baštine svakako nije mala.
Vesela Laloš

PILOTI SE UPLAŠILI VELIMIRA ILIĆA
Štrajkački odbor sindikata pilota 'Jat ervejza' saopštio je da privremeno prekida obustavu rada, navodeći da je takva odluka prvenstveno u interesu putnika, a i znak dobre volje prema vladi Srbije. Portparol Štrajkačkog odbora Miomir Prodanović je izjavio da će se danas u 15 sati predstavnici pilota sastati s premijerom Srbije Vojislavom Koštunicom u zgradi vlade, a da od 16 sati posada pilota počinje da radi. Prethodno je ministar za kapitalne investicije Velimir Ilić zapretio uvođenjem prinudnih mera u Jat jer avioni nacionalnog prevoznika ne voze već pet dana. (RTS)

VLADU BRIGA ZA HAG
Pregovori Vlade Srbije sa četvoricom generala optuženih pred Haškim tribunalom da se dobrovoljno predaju, stali su i ne pokazuju bilo kakav napredak, a sa njima više niko direktno ne pregovara, izjavio je za Blic izvor blizak Vladi Srbije. I pored sankcija SAD i činjenice da je ostalo nepune dve nedelje do sastanka na kome Srbija treba da dobije zeleno svetlo za pristupanje EU, sagovornik Blica tvrdi da nema nikakvih naznaka da će izručenja biti, pogotovo kada je reč o četvorici generala. Za Vlastimira Đordevića se zna samo da nije u zemlji, a Savet za saradnju sa Tribunalom sa Sretenom Lukićem trenutno proverava mogućnost da mu se zbog zdravstvenog stanja sudi u zemlji. Izvor Blica kaže da pregovori sa Nebojšom Pavkovićem i Vladimirom Lazarevićem uopšte ne napreduju. Generali traže nešto što niko ne može da im obeća i sa njima niko iz Vlade ozbiljno ne pregovara. (Blic)